همواره در ميان احاديث امامان و كلام بزرگان بر وقف كردن تاكيد شده است و از ثواب آن سخن به ميان آمده است. حتي بسياري از بزرگان وقف را باقي الصالحات دانسته‌اند كه ثواب آن براي شخص حتي بعد از فوتش باقي مي‌ماند. در اين مطلب به بررسي مفهوم اين امر پسنديده و اركان آن از منظر حقوقي مي‌پردازيم.

براي دريافت مشاوره حقوقي مي توانيد با متخصصين و وكلاي با تجربه وكيل دات كام با شماره 02166419012 تماس بگيريد.

منبع : 

وقف

وقف چيست ؟

در قانون مدني ماده 55 و‌قف تعريف شده است. بر اساس اين ماده و‌قف يعني خود مال حبس و منافع آن در راه خدا صرف شود. به طور مثال شخصي خانه خود را و‌قف مي‌كند. يعني اينكه به شرط حفظ و باقي ماندن خانه امكان استفاده از آن براي سكونت يا هر استفاده متعارف ديگري در جهت رضاي خدا وجود دارد.

حبس عين مال به اين معني است كه ملك از دارايي‌هاي مالك جدا شود و مالك هيچ حق تصرفي در آن نداشته باشد. با توجه به ماده 55 قانون مدني عين مال فقط قابل وقف است و كسي نمي‌تواند منفعت مالي يا دين را و‌قف كند.  

اركان وقف

و‌قف داراي سه ركن اساسي است:

1/ موقوفه: مالي كه در راه خدا استفاده مي‌شود. موقوفه شخصيت حقوقي مستقل دارد به طوري كه نه متعلق به واقف است و نه موقوف عليه.

2/ واقف: شخصي كه مال خود را در راه خدا و‌قف مي‌كند.

3/ موقوف عليه: كساني كه مال براي آن‌ها و‌قف مي‌شود. آن‌ها مالك موقوفه نيستند فقط مي‌توانند از آن استفاده نمايند. اگر اين افراد متعدد باشند به ايشان موقوف عليهم گويند.

چگونگي وقف كردن مال

از نظر شرعي و حقوقي وقف نياز به ايجاب و قبول دارد. در ماده 56 قانون مدني نيز گفته شده است كه و‌قف زماني اتفاق مي‌افتد كه فرد واقف با هر لفظي كه با صراحت دلالت به و‌قف مي‌كند ايجاب را بگويد و در مقابل كساني كه به نفع آن‌ها و‌قف كرده است يا قائم مقام قانوني آن‌ها اين و‌قف را قبول كنند. در صورتي كه و‌قف فقط براي عوام باشد همين كه حاكم شرع قبول كند كافي است زيرا نمي‌توان از تك تك مردم قبول را گرفت.

ويژگي‌هاي اساسي اركان وقف

ويژگي‌هاي موقوفه

مالي كه مورد و‌قف قرار مي‌گيرد بايد داراي ويژگي‌هايي باشد از جمله:

1/ عين مال باشد: با توجه به اينكه در و‌قف عين بايد باقي باشد و استفاده از منافع است در نتيجه آنچه و‌قف مي‌شود عين مال است و نمي‌توان منافع و دين را وقف كرد.

2/ بقاي عين مال: بر اساس ماده 58 قانون مدني بايد مالي و‌قف شود كه در صورت استفاده از منافع آن عين مال باقي بماند. به طور مثال و‌قف ميوه درست نيست زيرا با نفع بردن از آن يعني خوردن آن عين و اصل آن‌ها از بين مي‌رود و تمام مي‌شود ولي وقف باغ ميوه درست است.

3/ قابل قبض باشد: به دليل اينكه يكي از شرايط اصلي در صحت و‌قف قبض مال وقفي است پس مالي كه و‌قف مي‌شود بايد قابل تسليم شدن باشد. بر اساس ماده 59 قانون مدني و‌قف در صورتي امكان دارد كه قبض صورت بگيرد. به طور مثال و‌قف كردن حيواني كه موجود نيست يا فرار كرده است درست نيست.

4/ منافع آن براي واقف باشد: شخص نمي‌تواند مالي را و‌قف كند در حالي كه عين مال متعلق به اوست ولي منافع آن براي ديگريست. زيرا آنچه در و‌قف استفاده مي‌شود منافع است.

البته بر اساس ماده 64 قانون مدني اگر مالكيت منافع به صورت موقت به شخص ديگري داده شود وقف آن صحيح مي‌باشد مانند خانه‌اي كه در اجاره ديگري براي مدت يكسال مي‌باشد. شخص مي‌تواند خانه را و‌قف كند و بعد از يكسال كه مدت اجاره تمام شد مال در راه خدا استفاده مي‌شود.

5/ مالي كه و‌قف مي‌شود هم بايد مشروعيت داشته باشد و هم بتوان از آن در جهت منافع مشروع استفاده كرد. به طور مثال شخص نمي‌تواند ابزار قمار را و‌قف كند.

ويژگي واقف

در ماده 57 قانون مدني دو ويژگي عمده براي شخصي كه مال را و‌قف كرده است بيان مي‌كند از جمله:

1/ داشتن اهليت: قطعا هر شخصي كه قصد تصرف در مالي را دارد بايد اهليت لازم از جمله عقل و بلوغ و رشد را داشته باشد.

2/ مالكيت: هر گونه تصرف در اموال فقط در صورتي امكان دارد كه فرد مالك آن مال باشد. اشخاص نمي‌توانند در اموال ديگران بدون اينكه اجازه داشته باشند تصرفاتي مانند و‌قف انجام دهند.

ويژگي موقوف عليهم

شخص يا اشخاصي كه و‌قف براي آن‌ها صورت مي‌گيرد بايد داراي ويژگي‌هاي زير باشند:

1/ موجود باشد: بر اساس ماده 69 قانون مدني نمي‌توان به نفع شخصي كه موجود نيست و مثلا مرده است مالي را و‌قف كرد. مگر اينكه در زمان استفاده از منافع موجود شود. مانند و‌قف بر شخصي كه به مسافرت دور رفته اما برخواهد گشت.

2/ معين باشد: در ماده 71 قانون مدني آمده است كه و‌قف بر مجهول صحيح نيست. به طور مثال اين درست نيست كه واقف بگويد خانه‌ام را و‌قف يكي كردم. بلكه موقوف عليه بايد مشخص باشد مثلا خانه‌ام را وقف شخص الف با مشخصات معلوم كردم.

بطلان وقف

بر اساس ماده 61 قانون مدني بعد از اينكه مالي به شكل صحيح و‌قف شد امكان برهم زدن آن وجود ندارد و نمي‌توان در آن تغييري داد. اما با توجه به اين كه در و‌قف قبض مهم است و بر اساس ماده 59 وقف فقط زماني محقق مي‌شود كه قبض صورت بگيرد. در صورتي كه قبل از قبض موقوفه، واقف بميرد و‌قف باطل مي‌شود.

سوالات متداول

و‌قف چيست ؟

و‌قف عبارت است بقاي عين مال در حالي كه از منافع آن در راه خدا استفاده مي‌شود و در مطلب به تفصيل اين نهاد حقوقي اسلامي توضيح داده شده است.

آيا و‌قف منافع درست است ؟

خير نمي‌توان منافع را و‌قف كرد كه در مطلب به تفصيل توضيح داده شده است.

آيا براي شخصي كه نيست مي‌توان و‌قف كرد ؟

و‌قف براي شخصي كه وجود ندارد امكان ندارد كه در مطلب به تفصيل توضيح داده شده است.

براي دريافت اطلاعات بيشتر در خصوص و‌قف، به كانال تلگرام حقوقي وكيل دات كام مراجعه نماييد. كارشناسان مركز مشاوره حقوقي وكيل دات كام نيز آماده‌اند تا با ارائه خدماتي در زمينه مشاوره حقوقي تلفني وكيل دات كام به سوالات شما عزيزان پيرامون و‌قف پاسخ دهند.

براي دريافت مشاوره حقوقي مي توانيد با متخصصين و وكلاي با تجربه وكيل دات كام با شماره 02166419012 تماس بگيريد يا مي توانيد مقالات مجله حقوقي وكيل دات كام را مطالعه نماييد.

منبع « وقف