انواع دعوا

مشاوره حقوقي

انواع دعوا

مفهوم دعوي در حقوق

عبارت (دعوي ) در معاني متعددي به‌كار رفته است:

۱.دعوي به معناي اخص: امكان قانوني رجوع به دادگاه يا به‌عبارت ديگر حق رجوع به دادگاه را گويند.

۲.دعوي به معناي اعم: منازعه و اختلافاتي است كه در مرجع رسيدگي‌كننده طرح شده و تحت رسيدگي است يا آن كه رسيدگي به آن خاتمه يافته است. به عبارت ديگر اختلافي كه منجر به تشكيل پرونده قضايي شده است.

ادعا: در اين معني، عبارت دعوي هر گونه ادعايي را در برمي‌گيرد حتي اگر اين ادعا در جريان رسيدگي به يك پرونده طرح شود و موجب تشكيل پرونده جديدي نشود.

زوال دعوي

عبارت (زوال دعوي ) در دو مورد به‌كار مي‌رود:

۱.زوال دعوي به‌ معناي اعم: منظور زوال دعوايي است كه در حال رسيدگي در محاكم است. زوال دعوي به‌ معناي اعم مانع طرح دعواي مجدد نيست.

۲.زوال دعوي به‌معناي اخص: منظور، زوال حق طرح دعوي در محاكم است. در واقع در اين موارد حق طرح دوباره همان دعوي از بين مي‌رود.

اين موارد از قرار ذيل‌اند:

الف. صرف‌نظر كردن كلي خواهان از دعوي.

ب. فوت شخصي كه دعوي قائم به اوست. (در دعاوي قائم به شخص )

ج. زوال حق اصلي مستند دعوي به دليلي مانند مالكيت مافي‌الذمه.

انواع دعوا از حيث اصالت يا عارضي بودن آن

۱.دعواي اصلي: دعوايي است كه بر دعواي ديگر عارض نمي‌شود و مستقلاً مطرح مي‌شود.

۲.دعواي طاري: دعوايي است كه در اثناي رسيدگي به دعواي اصلي مطرح مي‌شود و بر آن عارض مي‌گردد.

شروط طاري بودن يك دعوي

دعوايي كه در اثناي رسيدگي به دعواي ديگر مطرح مي‌شود درصورتي نسبت به آن دعوا، يك دعواي طاري تلقي مي‌شود كه حداقل داراي يكي از دو شرط ذيل باشد:

۱.وجود ارتباط كامل بين دو دعوي: يعني نتيجه يك دعوي در نتيجه دعواي ديگر موثر باشد. براي مثال فرض كنيد كه زني دعواي نفقه اقامه كرده است شوهر در مقابل دعواي الزام به تمكين طرح مي‌كند. بين اين دو دعوا ارتباط كامل برقرار است زيرا اگر مرد بتواند عدم تمكين زن را اثبات كند به زن نفقه تعلق نمي‌گيرد. پس نتيجه يك دعوي در دعواي ديگري موثر است.

۲.وحدت منشا بين دو دعوي: بدين معني است كه سبب هر دو دعوي، يك عمل حقوقي يا يك واقعه حقوقي و يا حكم واحدي از قانون باشد. براي مثال فروشنده به استناد مبايعه‌نامه‌اي، دادخواست مطالبه ثمن دهد و خريدار به استناد همان مبايعه‌نامه دادخواست الزام به تنظيم سند رسمي تقديم كند، اين دو دعوي داراي يك منشا است كه همان مبايعه‌نامه منعقد شده بين طرفين است.

اقسام دعاوي طاري | انواع دعوا

دعاوي طاري بر چهار قسم است:

۱.دعواي اضافي: دعواي مجدد خواهان عليه خوانده.

۲.دعواي متقابل: دعواي خوانده عليه خواهان.

۳.جلب ثالث: دعواي هر يك از متداعيين يا هر دوي ايشان عليه ثالث.

۴.ورود ثالث: دعواي شخص ثالث عليه طرفين دعوي يا يكي از ايشان.

انواع دعوا از حيث عيني يا شخصي بودن

۱.دعاوي عيني: دعاوي كه ناظر به حقوق عيني است به‌عبارت ديگر يك حق عيني، مورد ادعاي خواهان است. مانند دعاوي مالكيت.

۲.دعاوي شخصي(ديني ): دعاوي كه ناظر به حقوق ديني است و يك حق ديني، مورد ادعاي خواهان است. به‌عبارت ديگر تمام دعاوي را كه منشا آن‌ها يك تعهد قراردادي يا الزام خارج از قرارداد است دعاوي شخصي مي‌گوييم. مثل دعاوي مطالبه طلب و …

كاربرد عملي تفكيك دعاوي به عيني و شخصي

۱.يك دعواي عيني را عليه هر شخصي كه عين مال تحت تصرف اوست يا آن كه حق عيني توسط او مورد تعدي واقع شده مي‌توان طرح كرد و پس از صدور حكم، حكم را عليه هر شخصي كه محكوم‌به را تحت تصرف دارد مي‌توان اجرا كرد. هرچند كه شخص متصرف، كسي غير از خوانده دعوي باشد.

۲.در دعاوي شخصي فقط مي‌توان عليه شخصي اقامه دعوي كرد كه حق مورد ادعا توسط او نقض شده؛ اعم از اينكه وي طرف قرارداد باشد و در نتيجه اجراي تعهدات ناشي از قرارداد برعهده او قرار گيرد يا آن كه وي مرتكب عملي شده باشد كه بر مبناي مسئوليت مدني ملزم به جبران خسارت باشد. پس طرح دعوي فقط عليه همان شخص يا وراث او ممكن است و حكم صادره نيز عليه همان شخص يا وراث او قابل اجراست.

انواع دعاوي از حيث مالي و غير مالي بودن

۱.دعواي مالي: دعوايي است كه اثر مستقيم مالي دارد مثل دعاوي مطالبه وجه و …

۲.دعواي غيرمالي: اين نوع دعاوي خود به دو دسته تقسيم مي‌شوند: الف.دعواي غيرمالي ذاتي: دعوايي است كه اثر مستقيم مالي ندارد اعم از آن كه اساسا اثر مالي ندارد يا آن كه اثر مالي دارد اما اين اثر مالي غيرمستقيم است. مثل دعواي طلاق.

ب.دعواي غيرمالي اعتباري: دعوايي است كه اثر مستقيم مالي دارد اما قانونگذار آن را غيرمالي فرض كرده است. مصاديق اين نوع دعوا عبارتند از: دعاوي سه‌گانه تصرف، دعاوي في‌مابين موجر و مستاجر، دعاوي افراز و فروش مال مشاع.