زماني كه معامله‌اي انجام مي‌دهيد اگر عيب يا نقصي در مبيع شما وجود داشته باشد شايد گمان كنيد ديگر هيچ راهي وجود نخواهد داشت و به شما ضرر غير‌قابل جبراني وارد شده است. اما قانونگذار راه‌هاي مختلفي براي فسخ معامله پيش‌بيني كرده است حتي اگر ضرري متوجه شما نشده باشد باز هم ممكن است با عنصر قانوني انفساخ مواجه بشويد كه معامله را بدون اراده طرفين برهم مي‌زند. در ادامه به اين نوع از فسخ قرارداد مي‌پردازيم.

منبع : انفساخ به چه معناست و چگونه اتفاق مي‌افتد

تعريف

انفساخ يا قهري بودن انحلال بدين معنا است كه عقد خود به خود و بدون اينكه نياز به عمل حقوقي اضافي باشد بلا‌اثر مي‌گردد و حق انتخاب براي يكي از دو طرف يا دادگاه براي نگه داشتن عقد وجود ندارد.

اقسام انفساخ

انفساخ عقد را بر اساس نقشي كه اراده در ايجاد سبب آن دارد به دو گروه اصلي مي‌توان تقسيم كرد:

۱- انفساخي كه به طور مستقيم ناشي از اراده صريح دو طرف قرارداد است. مثل اجاره‌اي كه پس از پايان مدت يك سال مشروط به اخطار كتبي موجر پايان مي‌پذيرد.

۲- انفساخي كه ناشي از حكم قانونگذار است مثل انحلال تمام قرارداد‌هاي جايز در صورت فوت با حجر يك طرف عقد.

شرط فاسخ

ممكن است دو طرف عقد درباره‌ انفساخ احتمالي عقد در آينده توافق نمايند. به اين توافق و تراضي، شرط فاسخ مي‌گويند.

تحقق شرط فاسخ منوط به وقوع رويدادي در آينده مي‌باشد. مثل اينكه در قرارداد ( اجاره به شرط تمليك) فروشنده شرط مي‌كند اگر پرداخت هر يك از اقساط اجاره بيشتر از ۲۰ روز به تاخير بيفتد قرارداد منفسخ مي‌شود. در اين فرض تحقق شرط فاسخ معلق به تاخير در پرداخت اقساط اجاره است.

شرط انفساخ در قراردادي اثر دارد كه قابل انحلال به اراده باشد. براي مثال عقد نكاح جز از راه طلاق از بين نمي‌رود پس شرط فاسخ در آن راه ندارد و زن و شوهر نمي‌توانند توافق كنند در صورت وقوع رويدادي در آينده عقد نكاح خود به خود منفسخ شود.

براي آشنايي بيشتر با مفهوم انفساخ و آثار آن در قرارداد با مشاوران حقوقي ما تماس حاصل نماييد.

انفساخ ناشي از حكم قانون

انفساخي كه منوط به حكم قانون است مربوط به دو مورد است:

۱- تلف قهري موضوع تمليك.

قانونگذار مقرر كرده اگر مال موضوع عقد بدون تقصير تلف شد، عقد منفسخ مي‌شود. ماده ۳۸۷ قانون مدني ( تلف مبيع قبل از قبض ) و ماده‌ ۴۸۳ قانون مدني ( تلف منافع قبل از تسليم ) اشاره به همين موضوع دارند.

۲- مرگ و حجر يكي از دو طرف عقد جايز.

طبق قانون اگر يكي از دو طرف عقد جايز فوت كنند عقد منفسخ مي‌شود. همچنين جنون و سفه در مواردي كه رشد معتبر است هم موجب انفساخ عقد جايز مي‌شود.

توصيه مي‌كنيم مقاله جنون را مطالعه نماييد.

توصيه مي‌كنيم مقاله حجر را مطالعه نماييد.

توصيه مي‌كنيم مقاله لازم يا جايز بودن عقد را مطالعه نماييد.

مبناي حقوقي انفساخ و نتيجه‌ آن

علت اصلي انفساخ عقودي مثل وكالت به دليل مرگ و حجر يكي از دو طرف، جايز بودن آن نيست بلكه اثري است كه از عقد ناشي مي‌شود. بيان اين اثر، هدفي است كه دو طرف دنبال مي‌كنند پس همه چيز به اراده‌ افراد برمي‌گردد و مفاد عرفي تراضي طرفين انحلال چنين عقودي در صورت فوت و حجر است.

دو طرف مي‌توانند عقد خود را غير‌قابل انحلال بكنند، حتي براي بعد از مرگ و حجر منتهي گاهي ثبات عقد بعد از مرگ و حجر، مقتضاي آن را تغيير مي‌دهد؛ مثلا وكالتي را فرض كنيد كه در آن موكل عقد را غير‌قابل انحلال كرده است طبيعتا پس از مرگ موكل، وارثان او مجبورند ولايت وكيل مورث را بپذيرند، چنين نهادي ديگر عقد وكالت نيست همچنين اين موضوع خلاف نظم عمومي و اخلاق حسنه است.

به عنوان قاعده مي‌توان گفت به غير از مواردي التزام به عقد با مقتضاي آن يا نظم عمومي مخالف است.

مفاد تراضي طرفين مي‌تواند انفساخ عقد در صورت فوت و حجر را مشروط يا ممنوع كند.