در بسياري از دعاوي حقوقي دادگاه به موجب حكم قطعي شخص را محكوم به پرداخت وجهي مي‌كند كه فرد مكلف است ظرف ۱۰ روز از تاريخ ابلاغ اجراييه وجه مورد نظر را به محكوم‌عليه پرداخت كند. اما اگر شخص در مهلت مقرر شده وجه را پرداخت نكند، مامور اجراي احكام دادگاه اقدام به توقيف اموال شخص و فروش آن‌ها مي‌كند، اما برخي اموال وجود دارند كه دادگاه به‌ هيچ عنوان حق فروش و يا توقيف آن‌ها را ندارد كه در قانون به اين دست از اموال، مستثنيات دين مي‌گويند. در اين مقاله به بررسي اين اموال مي‌پردازيم.

مستثنيات دين

اموالي است كه قانون‌گذار، آن‌ها را از لوازم امرار معاش و ضروري براي كار يا زندگي فرد محسوب و درنتيجه، آن‌ها را در شمار مستثنيات قرار داده است، بدين معني كه نمي‌توان حكم را از محل توقيف و فروش آن اموال اجرا كرد.

در اين خصوص بايد توجه داشت كه:

۱.اجراي حكم، ناظر به عين متعلق به محكوم‌له است: دراين صورت مال قابل توقيف است و با مستثنيات دين مواجه نيستيم. براي مثال اگر يخچال متعلق به شخصي، در تصرف غير باشد و مالك بخواهد آن را مسترد كند خوانده نمي‌تواند به اين استناد كند كه يخچال در شمار مستثنيات است.

۲.اجراي حكم، ناظر به عين متعلق به محكوم‌له نيست: دراين صورت با مستثنيات دين مواجه هستيم يعني اجراي حكم از مستثنيات امكان‌پذير نيست. براي مثال اگر محكوم‌له ده ميليون طلبكار باشد براي وصول طلبش از محكوم‌عليه نمي‌تواند يخچال خانه بدهكار را توقيف كند.

احكام مستثنيات دين

۱.فقط ناظر به شخص حقيقي است.

۲.محدوديت‌هاي مستثنيات دين در احكام جزايي مبني بر استرداد، ضبط يا مصادره اموال محكومين راه ندارد.

۳. قواعد مستثنيات در اجراي احكام داوري، گزارش اصلاحي و احكام صادره از هيات تشخيص و هيات حل اختلاف كار كه اجراي آن توسط دادگاه‌هاست، بايد رعايت شود.

۴.قواعد مستثنيات در خصوص تامين خواسته نيز اجرا مي‌شود.

۵.اگر خود محكوم‌عليه راضي به توقيف مالي شود كه از مصاديق مستثنيات دين است دراين صورت، آن مال از شمار مستثنيات دين خارج محسوب و قابل توقيف مي‌شود.

۶.قواعد مستثنيات فقط در زمان حيات محكوم‌عليه اجرا مي‌شود.

۷.سهم‌الارثي كه به شخص بدهكار مي‌رسد مي‌تواند از جانب طلبكاران توقيف شود مگر اينكه به دليل تنگدستي و نياز وي جزو مستثنيات دين قرار گيرد.

۸.اگر مستثنيات دين تغيير ماهيت دهند مثلا خانه‌اي در طرح عمراني دولت تخريب شود و دولت پول آن را بپردازد سبب خروج آن از شمار مستثنيات دين است. مگر اينكه محرز شود كه آن مبلغ براي تهيه خانه ديگري تخصيص يافته است.

موارد مستثنيات دين

۱.مسكن محكوم‌عليه و افراد تحت تكفل او با رعايت شئون عرفي و اجتماعي محكوم‌عليه هنگام اعسار. 

۲.اثاثيه مورد نياز ضروري براي زندگي محكوم‌عليه، خانواده و افراد تحت تكفل او.

۳.آذوقه موجود به قدر احتياج محكوم‌عليه و افراد تحت تكفل وي و در زمان عرفي ذخيره آذوقه.

۴.كتب و ابزار علمي و تحقيقاتي اهل علم و تحقيق.

۵.وسايل و ابزار كار كسبه، پيشه‌وران، كشاورزان و ساير ابزاري كه براي امرار معاش محكوم‌عليه و افراد تحت تكفل او ضروري است. محل كار بر خلاف ابزار كار، در شمار مستثنيات نيست مثل مغازه.

۶.تلفن مورد نياز و استفاده مديون.

۷.مبلغي كه مستاجر در ضمن عقد اجاره به موجر مي‌پردازد. مشروط بر اينكه موجب اعسار مستاجر نگردد. اما اگر اين مبلغ اضافه بر نياز مستاجر باشد توقيف مي‌شود.

تشخيص تناسب عرفي مستثنيات 

۱.مرجع تشخيص اين امر كه آيا مالي در شمار مستثنيات است يا نه، دادگاه اجراكننده حكم است.

۲.مرجع تشخيص اين امر كه آيا مال معرفي شده، متناسب با شئون عرفي محكوم‌عليه است يا خير، دادگاه صادركننده حكم قطعي است.

البته در مواردي مثل اجراي آراي داوري يا اجراي آراي هيات‌هاي تشخيص و هيات‌هاي حل اختلاف اداره كار، به‌دليل آن كه اين آرا توسط دادگاه صادر نشده، تشخيص متناسب بودن يا نبودن اموال توقيفي با شئون عرفي محكوم‌عليه توسط همان دادگاه اجرا كننده حكم به عمل مي‌آيد.

۳.اگر مال توقيف شده مورد نياز محكوم‌عليه باشد اما بيش از شئون متعارف وي باشد و قابل تجزيه هم نباشد، آن مال فروخته مي‌شود و از حاصل فروش، مبلغي معادل تهيه مالي متناسب با شئون عرفي به او داده مي‌شود و بقيه توقيف مي‌گردد.

۴.تصميم دادگاه درخصوص موارد فوق قابل اعتراض نيست.

براي دريافت اطلاعات بيشتر در خصوص مستثنيات دين، به كانال تلگرام حقوقي وكيل دات كام مراجعه نماييد . كارشناسان مركز مشاوره حقوقي وكيل دات كام نيز آماده اند تا با ارائه خدماتي در زمينه مشاوره حقوقي تلفني وكيل دات كام به سوالات شما عزيزان پيرامون مستثنيات دين پاسخ دهند .

:: بازديد از اين مطلب : 1